Սիմբիոս

Երկու կամ ավելի կենսաբանական տեսակների միջև փակ և հաճախ՝ երկարատև փոխազդեցությունը։ 1877 թ. Ալբերտ Ֆրանկը գործածել է բացատրելու համար քարաքոսների փոխադարձ կապը։ 1879 թ. գերմանացի սնկաբան Հայնրիխ դե Բարին այդ բառը սահմանել է որպես՝ «տարբեր օրգանիզմների համատեղ ապրելը»։ Սովորաբար, տեսակների համար այդ կապը լինում է փոխշահավետ։
Սիմբիոզի ամենահայտնի օրինակներից է միջատների միջոցով բույսերի ծաղիկների փոշոտումը, որի ընթացքում միջատները սնվում են նեկտարով։

Նման փոխհարաբերություններ սովորաբար հանդիպում են համակեցություններում, որպես կանոն, գոյություն ունեն միմյանց հետ սննդային շղթայով կապված կամ գոյության ընդհանուր միջավայրում ապրող օրգանիզմների միջև։ Սիմբիոտիկ օրգանիզմները հաճախ բնորոշվում են հակադիր վարքագծային հատկություններով։ Եթե դրանցից մեկը շարժունակ է, ապա մյուսը, որպես կանոն, վարում է պասիվ կենսակերպ, եթե մեկը օժտված է հարձակման կամ պաշտպանողական հարմարանքներով, ապա մյուսը զուրկ է լինում դրանցից։ Սակայն նման փոխհարաբերությունները միշտ չէ որ լինում են փոխօգտակար։ Այսպիսով, սիմբիոզի, տարբեր տեսակների համատեղ գոյության հետևանքով ձևավորվում են փոխհարաբերությունների տարբեր ձևեր, որոնց դեպքում երկու տեսակներն էլ, կամ դրանցից մեկը օգուտ են ստանում։
Սիմբիոզի առավել տարածված ձևեր են կոոպերացիան, կոմենսալիզմը, ամենսալիզմը, մուտուալիզմը և մակաբուծությունը։

Կոնֆուցիոս «Զրույցներ և ասույթներ»

Կոնֆուցիոսն ասում է

Երտասարդները պետք է տանը հարգեն ծնողներին, իսկ դրսում՝ տարեցներին, իրենց գործին մոտենան լրջորեն և ազնվորեն, անսահմանորեն սիրեն ժողովրդին և շփվեն մարդասեր մարդկանց հետ: Եթե այս ամենն իրագործելուց հետո դեռ կկարողանան այլ բանով զբաղվել, այդ ժամանակ կարող են նաև գրքեր կարդալ:

Վեհ բաների մասին կարելի է խոսել նրանց հետ, ովքեր միջինից բարձր են, ովքեր ցածր են միջինից, չի կարելի խոսել վեհ բաներից :

Եթե մարդն իրեն արժանապատիվ չի պահում, նա չի կարող հեղինակություն ունենալ: Եվ եթե նույնիսկ նա սովորում է, նրա գիտելիքները պիտանի չեն: Ձգտիր լինել նվիրված և անկեղծ, մի ունեցիր այնպիսի ընկերներ, ովքեր զիջում են քեզ իրենց բարոյական արժեքներով, եթե սխալվել ես, մի վախեցիր ուղղել:

Եթե Մարդը չափավոր է ուտելիքի հարցում, չի ձգտում բնակարանային հարմարավետության, զուսպ է խոսքում, ուշիմ է իր գործում, կատարելագործվելու  համար շփվում է այնպիսի մարդկանց հետ, ովքեր կրողն են ազնիվ սկզբունքների, նրա մասին կարելի է ասել, որ նա սիրում է սովորել:

Մի անհանգստացիր, որ մարդիկ քեզ չեն ճանաչում, անհանգստացիր, որ դու մարդկանց չես ճանաչում:

Տասնհինգ տարեկանում ես մտածում էի միայն  ուսման մասին, երեսուն տարեկանում ես ձեռք բերեցի ինքնուրույնություն, քառասուն տարեկանում ես ազատվեցի կասկածներից, հիսուն տարեկանում ես ընկալեցի երկնայինի կամքը, վաթսուն տարեկանում ես սովորեցի տարբերել ճշմարիտը ոչ ճշմարտից, յոթանասուն տարեկանում ես սկսեցի հետևել սրտիս ցանկություններին և չխախտեցի ծիսակարգը:

Ես ամբողջ օրը զրուցեցի Խուէի  հետ, և նա հիմարի պես ոչնչով ինձ չհակաճառեց: Երբ նա գնաց, ես մտածում էի նրա մասին և եկա այն եզրակացության, որ նա ամենևին էլ հիմար չէ:

Յու, ես քեզ կսովորեցնեմ ճիշտ հարաբերվել գիտելիքի հետ: Եթե ինչ-որ բան գիտես, համարիր, որ գիտես, եթե ինչ-որ բան չգիտես, համարիր, որ չգիտես: Սա է գիտելիքի հետ հարաբերման ճիշտ կերպը:

Հնում զգույշ էին խոսում, որովհետև վախենում էին, որ չեն կարողանա կատարել ասածը:

Իսկական Մարդը օգնում է մարդկանց գեղեցիկ գործեր անել և չի մղում նրան վատ գործել անելուն: Վատ մարդը անում է ճիշտ հակառակը:

Իսկական մարդիկ հաշտ են ապրում մյուս մարդկանց հետ, բայց չեն քայլում նրանց ետևից, իսկ Փոքր մարդիկ հետևում են մյուսներին, բայց նրանց հետ հաշտ չեն ապրում:

Հնում սովորում էին, որպեսզի կատարյալ լինեն, հիմա սովորում են, որպեսզի հայտնի դառնան:

Բարձրագոչ խոսքերը վնասում են բարոյականությանը: Եթե ցանկություն չունես փոքր գործերով զբաղվելու, դա կվնասի մեծ գաղափարներին:

Մարդը ինքը կարող է  ճանապարհը Մեծ դարձնել, բայց ճանապարհը չի կարող մարդուն Մեծ դարձնել:

Իսկական Մարդու մասին չի կարելի մանրուքներով դատել, նրան կարելի է վստահել մեծ գործեր, իսկ մարդուկին չի կարելի վստահել մեծ գործեր, բայց նրա մասին կարելի է դատողություններ անել հիմնվելով մանրուքների վրա:

Դաստիարակության գործում չի կարելի տարբերություն դնել մարդկանց մեջ:

Դժվար է ամբողջ օրը միայն ուտել և ոչ մի բանի մասին չմտածել: Չէ՞ որ կան մոլի խաղերով և շախմատով զբաղվող մարդիկ: Եվ արդյո՞ք այդպիսի մարդկանց իմաստուն կհամարես:

Գործնական քերականություն

1․ Տրված բազմիմաստ բառերից յուրաքանչյուրով կազմե՛լ երկուական նախադասություն՝ բառերը գործածելով տարբեր իմաստներով։
Հաց – ուտելիք
Հացի համար մեծ հերթ էր։
ծով – ծով, մեծ

Առաջ Հայաստանը կոչվում էր ծովից ծով Հայաստան։
Ծով աչքեր։
ալեկոծվել – հուզվել, փոթորկվել
քար – քար, փինդ
Այն աղջիկը քարեսիրտ ունի։
երկաթե։

2.Փակագծերում տրվածներից ընտրել այն բառը, որը
փոխաբերական իմաստով կլրացնի տողասկզբի բառին։
1. առվակ (կարկաչուն, մոլորված, լայն)
2. ժայռ (բարձր, մտախոհ, ուղղաձիգ)
3. ծաղիկ (բուրավետ, դեղին, ժպտուն)
4. փողոց (ուրախ, ասֆալտապատ, լայն)
5. սենյակ (կահավորված, նորոգված, հյուրընկալ)
6. հուշարձան (քարե, նախշազարդ, հպարտ)
7. բերդ (կիսավեր, ալևոր, հինավուրց)
8. ցայտաղբյուր (գեղեցիկ, քանդակազարդ, զվարթ)
9. ամպ (ճերմակ, թավահոնք, անձրևաբեր)
10. գիրք (կաշեպատ, մաշված, իմաստուն)

3. Կարդա՛ , դիտի՛ ր և սովորի՛ ր մենիմաստ և բազմիմաստ բառերին վերաբերող նյութերը:
Գրի՛ր հետևյալ բառերի բոլոր իմաստները: Մի քանի բազմիմաստ բառ էլ մտածի՛ր դու:
 մարտ —
կետ-
խնդիր-
խորհուրդ-
քանոն-
ներշնչել-
դատարկ-
խնամի-
գլուխ-

4. Տուն բազմիմաստ բառը նախադասությունների մեջ գործածի՛ր քեզ հայտնի բոլոր իմաստներով: Ընդգծի՛ր այն նախադասությունները, որտեղ այն փոխաբերական իմաստով է գործածված:

5.Գտնե՛լ, թե որ շարքերի բոլոր բառերն կազմված միայն
բաց վանկերից։
1. հետագա, մուրաբա, պարագա, լեռնաշղթա
2. մեթոդիկա, գենետիկա, թեմատիկա, շոգեմեքենա
3. ճոպանուղի, հայուհի, չարաճճի, մագաղաթյա
4. փիրուզե, ամենադառը, բանալի, հակամանրէ
5. չափածո, ձուլածո, հայալեզու, գինեթթու, հավաքածու
6. ժողովածու, օդաչու, քահանա, հավաքատեղի
7. կարոտալի, ապագա, մետաղե, ապակե
8. հայելի, հուսալի, աբեղա, մարմարյա
9. հիանալի, մեդուզա, առաջիկա, գրամեքենա
10. փիլիսոփա, գրեթե, բյուրեղապակե, իրականանալի

6։ Գտնե՛լ, թե որ շարքերում գաղտնավանկ ունեցող բառ կա։
1. պատկերազարդ, բազմամարդ, մանածագործ, խառատային
2. երկաթուղի, սալահատակ, թիավարում, հրուշակագործ
3. երկաստիճան, ավազակույտ, ներկապնակ, ջերմամեկուսիչ
4. ռադիոընդունիչ, մեսրոպատառ, աշխարհամաս, մետաղահատ
5. կարճաժամկետ, խաղողաքաղ, ավազամաղ, հյուրընկալ
6. վանդակաճաղ, հարթեցում, մարզադահլիճ, շքեղակազմ
7. արդյունահանում, ընթերցողական, հյուսիսարևելյան, հեռախոսակայան
8. խողովակաշար, վերջակետ, հաստոցաշինական, ձուլակաղապար
9. անտառաշերտ, կալվածատեր, ջրահեռացում, շաքարեղեգ
10. պարարտանյութ, թխվածքաբլիթ, հողապատնեշ, նախշազարդ

7.Դո՛ւրս գրել երկու արմատից և մեկ ածանցից կազմված
բառերը (բառի մեջ կարող է լինել նաև հոդակապ)։

Մտավորականություն, առաջնորդ, ապառիկ, բացահայտ, գնողունակություն,
գրանցում, շաբաթօրյակ, դասական, երկընտրանք, եկամտաբերություն,
ընկերություն, երկկողմանի, տանտիրուհի, պարտավորություն, գծագրական, խտրականություն, կենսագործունեություն, կանխավճար, մրցակցություն,
ֆիրմային, ողնաշարավոր, ձեռնարկատիրություն, սահմանափակություն,
շուկայական, ճանապարհաշինական վերավաճառք, աշխատաժամանակ,
տնտեսագիտություն, տնտեսություն, կանխակալ:

Գործնական քերականություն

1․ Դո՛ւրս գրել ածականները. դրանցից երեքը գործածե՛լ․ նախադասություններում։
Այս գետի ափին, այս ուռենու տակ
Իմ մանկությունն է անցել երազուն,
Խաղացել է նա գետում այս հստակ,
Ոսկի է փնտրել այս տաք ավազում։
Նա թառել է այս ծառերին դալար,
Երկյուղով մտել այրերը այս մութ
Ու կածաններում այս օձագալար
Թափառել է նա մինչև մայրամուտ։
Եվ իր ծիծաղի ալիքներն է ջինջ
Տվել նա մի օր ջրերին այս խենթ,
Որ ուրախ երգով տարել ամեն ինչ
Ու, սակայն, ոչինչ չեն բերել էլ ետ։
…Ամեն ինչ այստեղ նույնն է մնացել,
Նույն ալիքներն են գալիս ու գնում,
Եվ միայն ուռին ջրին կռացել,
Մի ինչ-որ կորած բան է որոնում։

Այս գիրքը շատ հստակ է գրված։
Տատիկի թխած տաք հացերից լավ բան չկա։
Այս գիշեր մութ է, բայց աստղերով լի։

2.Գտնե՛լ այն ածականները, որոնց գերադրական աստիճանը –գույն մասնիկով չի կազմվում։
Բարձր, մեծ, տաք, նվազ, թանկ, լավ, ուժեղ, ազնիվ, զվարթ, խոշոր, հին,
բարակկոշտուրախ, նոր, քաղցր։

3. Գրե՛լ տրված գոյականներից յուրաքանչյուրին բնորոշող
երեք ածական։
Նկար, այգի, ծաղիկ, գիրք, գորգ։

Նկար – գույավոր, գեղեցիկ, պատերազարդ
Այգի – խորհուրդավոր, հանգիստ, փոքր
Գիրք – հետաքրքիր, խորիմաստ, ուսացողական
ծաղիկ – բուրավետ, գեղեցիկ, վարդագույն
Գորգ – փափուկ, աշխատատար, պատի

Advertisement

4.Գտնե՛լ որակական ածականները. կազմե՛լ նախադասություններ՝
գործածելով դրանք:
Բարձր, մարմնագույն, աշակերտական, ամուրի, թունդ, լեռնային, բրդյա,
պղտոր, տխուր, վճարովի, ցածր, դեղին, ժլատ, նարնջագույն, պատանեկան,
ջրալի, դաշտային, թավշյա, ասվե, ուրախքաղցր, անվճար։

Այն սարը ի՞նչ բարձր։
Ոչ մեկին դուր չեկավ ծաղրածույի տխուր լինելը։
Նա կգնեց այս աթոռը, քանի որ շատ ծացր էր։
Ուրախ էր երեխան, երբ իր մայրիկը իրենց պաղպաղակ գնեց։
Ինձ այս աղջկան շատ է դուր է գալիս, նա ունի մի շատ քաղցր բնավորություն։

5. Գտնե՛լ ածականները և դրանցով կազմել բառակապակցություններ:
Աղոտ, դերձակ, դժվարինհոգատարմանրահատակ, կավ, հաճարենի,
հյուսնություն, լսարան, հանգամանորեն, երկաթ, պողպատե, սնահավատ, դետալ, գործունյա, բարեգութ, դաժան, ատլաս, չիթ, փայտե, կաղապար, շրջանակ, թղթե:

Աղոտ հիշողություններ։
Դժվարին առաջադրանքներ։
Հոգատար ընկեր։
Մանրահատակ դղյակ։
Պողպատե պատ։
Դաժան պարապունք։
Փայտե թուր։
Թղթե տուփ։

Русский язык

Фразеологизмы

Фразеологизмом называют устойчивый оборот речи. Смысл фразеологизма не определяется значением отдельных слов, которые в него входят: например, «надорвать животы» означает «смеяться», а не «навредить здоровью».

В повседневной речи такие выражения часто используют, несмотря на то, что их грамматика может не соответствовать нормам современного языка. Устойчивые обороты употребляют так, как это сложилось исторически: поминай как звали, за семь верст киселя хлебать, от мала до велика.

Фразеологизмы обогащают речь, придают ей эмоциональную окраску. Они передают отношение говорящего к событию или предмету: положительную или отрицательную оценку, одобрение или осуждение. Их образность понятна носителям языка, в то время как иностранцев может привести в замешательство.

Фразеологизмы могут быть как исконными, то есть связанными с историческими событиями и личностями, обычаями и фольклором, так и заимствованными, пришедшими в русский из других языков. Например, выражение «синий чулок» произошло от английского bluestocking — так в эпоху Просвещения насмешливо называли женщин, увлеченных книгами и наукой.

К системе фразеологизмов также относят идиомы — обороты речи, которые употребляют как единое целое: бить баклушикаши не сваришь. А также крылатые слова — афористические и образные выражения, пришедшие в речь из литературы, публицистики, философии и фольклора. Это могут быть изречения исторических личностей, например выражение «деньги не пахнут», которое приписывают римскому императору Веспасиану, или крылатая фраза Виктора Черномырдина — «хотели как лучше, а получилось как всегда».

Образование фразеологизмов — постоянный процесс. Некоторые устойчивые выражения уходят из речи (наводить тень на плетень, ни богу свечка ни черту кочерга), другие, наоборот, появляются из профессиональной лексики или даже жаргона.

Задание 1. Подберите к фразеологизмам синонимы-наречия. При затруднении обратитесь к словарю:

Ни свет ни заря-рано

На первых порах-сначала

С минуты на минуту-скоро

Не в бровь, а в глаз-точно

Рука об руку-вместе

С глазу на глаз-на едине в кем либо

Рукой подать-близко

На скорую руку-быстро

На край света-очень далеко

На живую нитку-не прочно

Как снег на голову-внезапно

В один миг-очень быстро

Изо всех сил-используя все силы

Кот наплакал-очень мало

Душа в дущу-дружно

В мгновение-очень быстро

Задание 2. Объяснить значения данных фразеологизмов и записать в скобках. Составить 10 предложений с любым из данных фразеологизмов.

Возносить до небес (хвалить) – втаптывать в грязь (унижать, оскорблять).

Воспрянуть духом (собратся духом) – повесить нос (уныть).

Выбиться из сил (устать) – набраться сил (иметь много сил).

Душа в душу (дружно) – как кошка с собакой (плохие отношения).

Засучив рукава (работать) – спустя рукава (небрежно).

Игра не стоит свеч (бессмысленно) – игра стоит свеч (с смыслом).

Идти в гору (поднятся) – катиться по наклонной плоскости (спустится).

Иметь голову на плечах (быть умным) – без царя в голове (глупый).

Как по маслу (легко) – через пень колоду (сложно).

Кровь с молоком (здоровый) – краше в гроб кладут (больной).

На вес золота (дорого) – яйца выеденного не стоит (не дорого).

На всех парах (очень быстро) – черепашьим шагом (очень медленно).

На край света (очень далеко) – рукой подать (очень близко).

Прикусить язык (закрыть рот) – развязать язык (много болтать).

Задание 3

Разгадайте фразеологизмы в картинках

Развесить уши

Водит за нос

Делот из мухи слона

Вид глагола в русском языке.

Вид в русском языке – это грамматический признак глаголов. Он указывает на то, как определенное глаголом действие протекает во времени: завершенное оно и единовременное (сделал, прожил) или незавершенное и повторяемое (живет, делает). Вид является постоянным грамматическим признаком глаголов.

В русском языке существует два вида глаголов: несовершенный и совершенный вид глагола.

  • Глаголы совершенного вида (СВ) обозначают завершенное, доведенное до результата действие, состояние или процесс (вышел, построил, влюбился, продумал).
  • Глаголы несовершенного вида (НСВ) обозначают незавершенное, не доведенное до результата, продолжающееся действие, состояние или процесс (бежать, играть, чувствовать, размышлять).

Как определить вид глагола?

Самый простой способ определить вид глагола – это поставить к глаголу вопрос:

  • Что делать? (обедать, читать, верить, штопать) – несовершенный вид глагола;
  • Что сделать? (позавтракать, написать, переехать, убедить) – совершенный вид глагола.

Глаголы НСВ имеют все личные формы прошедшего, настоящего и будущего времени (работал, работаю, буду работать)

Глаголы СВ не имеют формы настоящего времени (прочел, прочту).

У глаголов СВ форма будущего времени простая (позвоню, спрошу), у глаголов НСВ – составная (буду читать, будем строить). Глаголы СВ не сочетаются с глаголами продолжать, начинать и аналогичными, тогда как глаголы НСВ сочетаются (начинает работать, продолжает опрашивать).

Հայոց լեզու

1. Տրված բառերից առանձնացնե՛լ հոմանշային 10 զույգ։
Հսկայական, ողորկ, համեստ, վիթխարի, դժվար, հավաքել, դյութիչ, հուզիչ,
հմայիչ, ծավի, ստերջ, բիլ, դրվատել, դեղձան, գովել, դատարկել, սնապարծ,
անպտուղ, պարպել, խոնավ, ժողովել, տամուկ, խրթին, հարթ:

Հսկայական – վիթխարի
Ողորկ – հարթ
Դյութիչ – հմայիչ
Դժվար – խրթին
Բիլ – ծավի
Ստերջ – անպտուղ
Տամուկ – խոնավ
Դրվատել – գովել
Հավաքել – ժողովել
Պարպել – դատարկել

2. Յուրաքանչյուր տողում գտնե՛լ տրված բառի մեկ հոմանիշ։
ա) Լուռ
1. ակնդետ, անխոս, անթարթ
2. մշտապես, հանապազորդ, լռելյայն
3. անձայն, անքթիթ, անշեղ
բ) Գեղեցիկ
1. անբարետես, դեղձան, չքնաղ
2. գեղանի, կախարդական, լուսավոր
3. բյուրեղյա, չնաշխարհիկ, պատկերավոր
գ) Գովել
1. նախատել, բաղդատել, դրվատել
2. հարատևել, պարսավել, ներբողել
3. փառաբանել, ըմբոշխնել, կենսագործել
դ) Երեկո
1. արշալույս, վերջալույս, աստղալույս
2. տիվանդորր, արևամուտ, արեգնափայլ
3. ծեգ, իրիկնամուտ, ցայգ
ե) Ցանկալի
1. հանդուրժելի, զմայլելի, բաղձալի
2. տենչալի, պատկառելի, անհերքելի
3. նշմարելի, անդրդվելի, ըղձալի

3. Տրված բառերից առանձնացնե՛լ հականշային 10 զույգ։
Փութաջան, ամպոտ, դալար, ծույլ, ուսյալ, երկչոտ, հինավուրց, գագաթ,
օրինական, անջրդի, ապօրինի, ինքնահավան, նոսր, ողորկ, հեռավոր,
արատավոր, խորդուբորդ, ջրարբի, համարձակ, ջինջ, տգետ, հմուտ, ստորոտ,
թանձր, անբասիր:

Փութաջան – ծույլ
ամպոտ – ջինջ
անջրի – ջրաբի
ուսյալ – տգետ
երկչոտ – համարձակ
գագաթ – ստորիտ
անբասիր – արտասովոր
օրինական – ապօրինի
թանձր – նոսր
ողորկ – խորդուբորդ

4. Յուրաքանչյուր շարքում գտնե՛լ հականշային տարարմատ
զույգը և յուրաքանչյուր բառով կազմե՛լ մեկական նախադասություն։
1. մոտ-հեռու, արագ-դանդաղ, տգետ-գիտուն
Նա այնքան արագ տնայինը ավարտեց, որ շուտ գնաց տուն։
Կրայն շատ դանդաղ էր շարժվում։
2. շոգ-ցուրտ, մարդկային-տմարդի, հին-նոր
Սա իմ պապիկի հին նկարն է։
Ինձ նոր կոշիկներ գնեցին։
3. սառը-տաք, երկար-կարճ, վախկոտ-անվախ
Երկար շալվարը հագին, դուրս եկավ։
Քանոնը շատ կարճ էր։
4. վճարովի-անվճար, վախկոտ-արի, մաքուր-կեղտոտ
Ճանպորդհությունը վճարովի է։
Այսօր մեր կողքի խանութը անվճար մատիտներ է տալիս։
5. ամառ-ձմեռ, մուտք-ելք, հաճելի-տհաճ
Ի՜նչ հաճելի հանգստյան տեղ էր։
Ես շատ տհաճ ինձ զգացի նրա հետ։
6. թեք-ուղիղ, հասուն-տհաս, կայուն-խախուտ
Այ, որ հասունանաս նոր կհասկանաս։
Քեզ տհասի նման էս պահում։

5. Գտել վեցական հոմանիշ զույգերը
Գավաթ – ըմպանակ
տենդ – դողէրոցք
նստվածք – մրուր
գոմ – փարախ
թել – դերձան
նախասրահ – գավիթ
գահույք –
գլան –

դրասանգ – ծաղկաշղթա
նախճիր – եղեռն
եղրևանի – յասաման
դիպակ –
սյուք – զեփյուր
եղեգն – շամբ
եղերերգ –
երիվար – նժույգ

6․ Գտնել վեցական հականիշ բառերը
բերկրալից – թախծոտ
փութկոտ – դանդաղկոտ
կանուխ – ուշ
համակ –
բիրտ – քնքուշ
երկչոտ – համարձակ
թեժ – մարմանդ
ձախողակ –

պատվարժան – անարգ
պարփակ – հրաշեկ
կողմ – դեմ
տհաճ – դուրեկան
ժուժկալ – անզոզպ
թավ – նոսր
թեթևասահ – ծանրաքայլ
հրաշեկ –

7․ Տրված բառի ուղղիղ և փոխաբերական իմաստով կազմել 2 նախադասություն։
սև
Սև գույնը իմ սիրած գույնն է։
Թշնամուն սև օր է սպասվում։
մեխել
Այս պատը պետք է մեխել, որ կարենանք նկարը կպցնենք։
Այդ գիրքը նրան մեխել է։
ծաղկել
Գարնանը ծաղիկները արդեն ծաղկել են։
Առավոտ շուտ արևը ծաղկել էր։
ժպտալ

Մանուկը ժպտում էր։
Բաղտը ժպտում էր մեզ վրա։
կծու

Չինական ուտեստները շատ կծու են։
Կծու բնավորություն ունի դասատուն։
եռալ

Եռում էր թեյնիկը այն սենյակից։
Տղան եռում էր բարկությունից։
ճակատ

Աղջիկը գլխակով ճակատը թաքցրել էր։
Արքան թշնամու ճակատմարտը ավարտեց հաղթանակով։

Մաս 1
1․ Ո՞ր շարքի բոլոր բառերի բաց թողնված տեղում պետք է գրել միևնույն տառը (փակագծերում նշվածներից որևէ մեկը)։
1) ձկնկիթ, անընդմեջ, ակնթարթ (ը-ն գրվում է կամ չի գրվում)
2) երեսսրբիչ, նրբերշիկ, խափշիկ (բ կամ փ)
3) մինչև աչք, դարչնագույն (ջ կամ չ
4) զամբյուղ, անբիծ, ճամփա (մ կամ ն)

2․ Ո՞ր շարքի բոլոր բառերում է գաղտնավանկի ը-ն ճիշտ տեղադրված։
1) ս(ը)փոփել, գտն(ը)վել 
2) ձեռ(ը)նպահ, ճ(ը)նշվել
3) փ(ը)նտել, խառ(ը)նվածք
4) խնդ(ը)րել, (ը)զբաղվել

3. Ո՞ր շարքի բոլոր բառերում է (ե) ձայնավորի հնչյունափոխություն կա։
1) շինկնալ, սիելի, կիսաձայն 
2) միջանցք, գթասիրտ, տիրակալ
3) զիջել, գիրություն, ընդդիմադիր
4) իջվածք, վիճաբանություն, ընձուղտ

4․ Ո՞ր բառը պիրկ, դալար, թանձր բառերից ոչ մեկի հոմանիշ չէ։
1) խիտ
2) մատղաշ
3) գունատ 
4) ձիգ

5․ Ո՞ր շարքի բառերն են բարդածանցավոր։
1) մրգառատ, մարզապետարան, ընդդիմախոս
2) անգործություն, ձերբակալում, կառավարիչ
3) բեռնակրություն, բերքատու, ասվածահաճո 
4) կաթնաթթվային, լուսանցք, տնտեսագետ

6․ Ո՞ր դարձվածքի բացատրությունն է սխալ։
1) ջրի գին – շատ էժան
2) անպեր կուտակվել – վտանգ սպառնալ
3) աջ ձեռք – վստահելի օգնական
4) ատամ ունենալ – շատ դաժան լինել 

7․ Ո՞ր շարքի բոլոր բառերն են անձնական դերանուններ։
1) իմ, մենք, իրար
2) ում, ձեր, նա
3) դու, ինքս, մեզ 
4) նրանից, սա, իրենք

8․ Ո՞ր նախադասության մեջ մակբայ կա։
1) Ամպերի տակից հանկարծ շողաց արևը։ 
2) Այդ դեպքը կատարվելու էր տարիներ հետո։
3) Նրա առաջ բացվեց մի զարմանլի տեսարան
4) Հեռու սարերի կատարներին ձյուն էր նստել

9․ Ո՞ր նախադասության մեջ ենթակայական դերբայ կա։
1) Առաջին վարկյանից խոսողն իրեն է բևեռում բոլորի ուշադրությունը։ 
2) Լեռան թիկունքից դանդաղ բարձրանում էր ոսկեշող արևը։
3) Ես բռնում էի այդ ծիրանափողը գիշերային զոգի դիմաց և այն մետաղի ձայն էր հանում։
4) Ջևլող թռչունները օրորվելով գնացքի գծերն ացան ու մտան գետը։

10. Ո՞ր հատվածում կոչական չկա (հատվածները կետդրված չեն)։
1) Հավատում եմ քեզ հայոց հանճար
Մեզ համար դեռ տոներ կգան
Նաեկացիներ կգան աշխարհ․․․
2) Մանկության աշխարհ ինչ ասեմ հողիդ
Ու որտեղ փնտրեմ քեզ պես աշխարհ․․․
3) Այս դարն էլ բարով մաշեք լեռներ
Հավերժությունն էլ մինչև անգամ․․․
4) Հայաստան ասելիս այտերս այրվում են
Հայաստան ասելիս ծնկներս ծալվում են
Չգիտեմ ինչու է այդպես․․․
 

11․ Ո՞ր միտքն է բխում տեքտի բովանդակությունից։
Սահարան աշխարհի ամենախոշոր անապատն է։ Այնտեղ ամբողջ տարին փչում են չոր քամիները, այդ պատճառով էլ տեղումներ գրեթե չեն լինում։ Անապատում երկինքը միշտ անամպ, սակայն հազվադեպ է լինում թափանցիկ ու երկնագույն, օդում մշտապես առկա է մանրագույն ավազափոշի։ Ավազը և ժայռերը ցերեկը տաքանում են մինչև +80°, նույնիսկ քարը չի դիմանում այդ ջերմաստիճանին։ Հաճախ կարելի է լսել ուժեղ թնդյուներ․ այդ արև տակ շիկացած ժայռերն են ճաքճքում և փշրվում մարդու աչքի առաջ։ Անապատի բնակիչներն ասում են, որ իրենց հայրենիքի արևը ստիպում է ճչալ նույնիսկ քարին ու ավազին։

1) Միայն Սահարա անապատում է հնաավոր տեսնել, թե ինչպես են փշրվում ժայռերը։
2) Անապատի սովորաբար անթափանց երկնքի պատճառն այն է, որ օդում մշտապես ավազափոշի կա։ 
3) Տեղումների բացակայության պատճառով անապատի քամիները չոր են։
4) Անապատի ժայռերը տաքանում են ավելի շատ, քան ավազը, և փշրվելով վերածվում են ավազի։

12․ Ո՞ր նախադասության մեջ չափի պարագա կա։
1) Դիմացի բլուրի հետևից լսվեց հատ ու կենտ կրակոցի ձայն։
2) Ծանր բեռան տակ ձին սաստիկ հոգնել էր։ 
3) Իր որջի առաջ զիլ ոռնում է արջը։
4) Հողի խորքերից հետզհետե ցցվում էին տձև ժայռեր։

13․ Նախադասությանները դասավորի՛ր տրամաբանակն ճիշտ հաջորդականությամբ։ Գրի՛ր միայն նախադասությունների համարները։
1․ Մոտերքում ծառ չկա, թուփ չկա, չէ՛, ինչպե՞ս չկա, վերևում բոլորը մի խորշ ունի իր մեջ, և այդ խորշում կուչ է եկել մի գաճաճ տանձենի, բայց մի՞թե նրա արմատներն այստեղ են հասել, ախր տանձենին հեռու է։
2․ Այո՛, տանձենին է ուղարկել վերևից, ուղարկել է ջուր բերելու իր համար, իր պտուղների համար․․․
3․ Նայում եմ առվի հատակից հանված թարմ տիղմին ու զարմանքով ծառի արմատի կտորտանքներ նկոտումնրա մեջ։
4․ Ավելի ուշադիր նայեցի, ահա ջրանցքի պատին ցցված են վերևից ցած մեկնված արմատների ծայրերը։

Պատասխան՝ 3142

14․ Գտիր նախադասության մեջ թույլ տրված բառագործածության սխալը և ուղղի՛ր։
Եթե մարդիկ հակված են Երկիր մոլորակի՝ իրենց հատկացված տեղամասը փթթուն պարրտեզ դանձնելու, ապա ինչ-որ կերպ հնարանքը կգտնեն։
Պատասխան՝ սխալ է՝ հնարաք
Պետք է լինի՝ հնար

15․ Գտիր նախադասության մեջ թույլ տրված քերականական սխալը և ուղղի՛ր։
Երեկոյվա մթնշաղի մեջ հեռավոր լեռները մութ մանուշակագույն էին երևում։
Պատասխան՝ սխալ է՝ երեկոյվա
Պետք է լինի՝ երեկոյի

16․ Տրված բառերը տեղադրիր բաց թողնված տեղերում՝ ենթարկ․լով համապատասխան փոփոխությունների։ Պատասխանում համապատասխան թվերի դիմաց բառերը գրի՛ր նախադասության մեջ քո տեղադրած հերթականությամբ և համապատասխան քերականական ձևափոխությունները։
Մեծ ջանքերըով բնությունից պոկած այդ հողակտրոի տերը ժայռի պատի բրիչով մի խորշ է փորել, որի մեջ քնել է անձրևից պատսպարվելով։

Մաս 2

Կարդա՛ տեքստը և կատարի՛ր առաջադրանքները։

17․ Ի՞նչ է նշանակում այլազան բառը։
1) հրաշալի
2) զարմանալի
3) տարբեր 
4) անորոշ

18․ II․ 3 նախադասության մեջ ինչպիսի՞ դերանուն կա։
1) անձնական
2) հարաբերական
3) ցուցական
4) անորոշ 

19․ II. 1 նախադասության մեջ ինչպիսի՞ խնդիր չկա։
1) ուղիղ խնդիր
2) հանգման անուղղակի խնդիր 
3) վերաբերության անուղղակի խնդիր
4) անջատման անուղղակի խնդիր

20․ I․ հատվածի ո՞ր նախադասության մեջ զուգադիր շաղկապ կա։
1) 1
2) 2 
3) 3
4) 4

21․ Ո՞ր նախադասության կազմում բաղադրիչ ստորադաս (երկրորդական) նախադասություն չկա։
1) I. 1
2) I. 2 
3) II. 2
4) II. 3

22. Նախադասության անդամներից որի՞ ձևաբանական վերլուծության մեջ սխալ կա։
– Այնքան անգլերեն գիտի, որ հայերենն անգամ անգլերենի պես է խոսում․․․ – ասում էին միամիտ տեղացիները։

1) այնքան – ցուցական դերանուն
2) ասում էին – բայ, անկատար անցյալ
3) պես – ձևի մակբայ 
4) միամիտ – ածական

23․ Ո՞ր նախադասության մեջ դերբայական դարձված չկա։
1) I. 2
2) II. 1
3) II. 2
4) II. 4 

24. Ո՞ր նախադասության մեջ հատկացուցիչ չկա։
1) I. 2
2) II. 1 
3) II. 2
4) II.3

25․ Ե՞րբ էին ամերիկահայերը սկսում նորմալ խոսել մայենի լեզվով։
Պատասխան՝ երբ հագուստները մաշվում էին։

26․ Տեքստի ո՞ր բառն է նշանակում հագուստի՝ որևէ վայրում կամ որևէ ժամանակ ընդունված ձև։
Պատասխան՝ տարազ

27․ II հատվածից դո՛ւրս գրիր այն բառը, որը գործածված է և՛ ուղիղ, և փոխաբերական իմաստներով։
Պատասխան՝ մաշվել

28․ II հատվածից դո՛ւրս գրիր խեղկատակային բառի հոմանիշը։
Պատասխան՝ միմոսական

29․ I հատվածից դո՛ւրս գրիր մեկ վերաբերական։
Պատասխան՝ վերդադարձած/ծամածռված

30․ I հատվածից դո՛ւրս գրիր բացառական հոլովով դրված բառը։
Պատասխան՝ մինչև անգամ/կարծես/անգամ

31․ I հատվածից դո՛ւրս գրիր բացառական հոլովով դրված բառը։
Պատասխան՝ Ամերիկայից

32․ II հատվածից դո՛ւրս գրիր նախածանցավոր բառը։
Պատասխան՝ տգետ

Հայոց լեզու

Գտնե՛լ, թե որ բառերի կազմության ժամանակ է կատարվել է ձայնավորի հնչյունափոխություն։

Միջնապատ, միություն, գինեգործ, կիսալուսին, թիավարել, վիպասան, շինարարություն, հիվանդասենյակ, գիրանալ, գիտուն, վիրահատել, վիճահարույց,գիսավոր, հիանալի, լիություն, զինագործ, սիրավեպ, դիմաքանդակ, կինոթատրոն։

Միջնապատ-մեջ-պատ—ե>ի

Միություն-միանալ-ություն—չկա

Գինեգործ-գինի-գործել—ի>ե

Կիսալուսին-կես—ե>ի

Թիավարել-թիակ-վարել—չկա

Վիպասան-վեպ-ասել—ե>ի

Շինարարություն-շեն—ե>ի

Հիվանդասենյակ—հիվանդ—չկա

Գիրանալ-գեր—ե>ի

Գիտուն-գետ—ե>ի

Վիրահատել-վերք—ե>ի

Վիճահարույց-վեճ—ե>ի

Գիսավոր-գես—ե>ի

Հիանալի—չկա

Լիություն—լի—չկա

Զինագործ-զեն—ե>ի

Սիրավեպ-սեր—ե>ի

Դիմաքանդակ-դեմ—ե>ի

Կինոթատրոն—կինո—չկա։

2։ Գտնե՛լ, թե որ բառերի կազմության ժամանակ է կատարվել ի ձայնավորի հնչյունափոխություն։

Հնադարյան- հին, տնական,- տուն, ջրավազան- ջուր, ընչաքաղց, ըղձական- իղձ, ընկուզենի, ազնվական- ազնիվ, գնորդ, վեհապանծ, մտաբերել- միտ, լեռնագործ, հիմնադիր, լրագրեր- գիր, աղավնյակ, վիրակապ- վերք, քմային, գարեհաց, ճգնել, թրթիռ, գունագեղ, միջանկյալ- մեջ,նշաձև- նուշ, գրակալ- գիր, թխամորթ- թուխ, կրաման- կիր, նմանատիպ, սրտակից- սիրտ:

3։ Գտնե՛լ, թե որ բառերի կազմության ժամանակ է կատարվել ու ձայնավորի հնչյունափոխություն։

Բրդոտ-բուրդ, կարմրախայտ, բվեճ-բու, թմբեր-թում, ըմպանակ-ումպ, գնացուցակ, ջրամբար-ջուր, նշանագրություն, տնական-տուն, գթալ-գութ, ժողովրդական-ժողովուրդ, խճուղի, խմբակային-խում, մրգահյութ, խնկարկել-խունկ, տրտնջալ-տրտունջ, ոսկեգույն, սրել-սուր, գրականություն, աշխարհագրական, լրաբեր-լուր, ցորենահատ, առվակ-առու, մթնել-մութ, դյուրահալ, հնձել-հունձ:

4։ Գտնե՛լ, թե որ բառերի կազմության ժամանակ է կատարվել ը ձայնավորի հնչյունափոխություն։

Տնակ-տընակ, մանկական, ծանրամարտ-ծանըրամարտ, մանրադրամ-մանըրադրամ, մտադրություն-մըտադրություն, մեղրահաց-մեղըրահաց, կիսակառույց, փոքրություն-փոքըրություն, լրատվական-լըրատվական, քաղցրահամ-քաղցըրահամ, սանրել, ընձուղտ, եզրաշերտ-եզըրաշերտ, լիտրաչափ-լիտըրաչափ, գլխաշոր-գըլխաշոր, ցուցափեղկ, վագրաձի-վագըրաձի, լուսավորություն, դստրիկ-դըստրիկ, կպրագույն-կըպրագույն, լայնություն, բարձրություն-բարըրություն, ծաղկաման, մետրանոց-մետըրանո, ծաղրանկար-ծաղըրանկար, սրամիտ-սըրամիտ, ժանրային-ժանըրային։

Վարժություն 5։ Գտնե՛լ, թե որ բառերի կազմության ժամանակ է կատարվել երկհնչյունի հնչյունափոխություն։

Բուսական-բույս-ույ
հրեղեն
աստղանիշ
գուրծունեություն-գործունյա-յա
ձնծաղիկ-ձյուն-յու
նվիրատվություն
ալրաղաց — ալյուր —
անկյունաչափ
բնավեր-բույն-ույ
գունատ-գույն-ույ
ձկնաբուծարան-բույծ-ույ
դռնակ
եղջերափող-եղջույր-ույ
միութենական-միություն-յու
մանկական
սառցարան-սառույց-ույ
մրցավազք
մատենագիր-մատյան-յա
բուրավետ-բույր-ույ
հրակայուն
մշակութային մշակույթ-ույ
տարեվերջ — տարի
արնանման -արյուն-յու
առօրեական-առօրյա-յա
այգեպան
մթերային
զգուշություն-զգույշ-ույ